وقتی غرور ذاتی و اعتماد به نفس یک فرد از وی سلب شده و از رشد شخصیتی او جلوگیری می کند ، می گوییم فرد دچار عقده حقارت شده . تقریبا 95 در صد مردم جهان این احساس را در خود دارند اما از نظر بهترین روانشناسان ایران تنها برخی از افراد عنان زندگی خود را به این احساس می دهند . برخی از افراد با داشتن این احساس تلاش خود را برای رشد و کامیابی بیشتر می کنند و برخی از افراد نقش مخرب این احساس را بر می گزینند ، از رفتار های غیر عادی که ریشه در وجود عقده حقارت دارد می توان به : دروغگویی ، خودنمایی ، خشونت ، برتری طلبی ، تخریب دیگران ، مسخره کردن دیگران ، ماجراجویی و روی آوردن به لذت های موقت همچون : اعتیاد ، بزهکاری و ... اشاره نمود . بنا بر این با تعاریف ذکر شده می توان گفت که حقارت هم می تواند باعث رشد فرد باشد و هم باعث سقوط وی ، در این مطلب به بعد منفی حقارت که به آن عقده حقارت گفته می شود اشاره خواهیم کرد و اشاره کوتاهی به راه های درمان نیز خواهیم نمود .

علل بروز عقده حقارت

1-    کودکی : بی ارزشی احساسی می باشد که بسیاری از والدین بدون آن که خود از آن آگاه با شند با سرزنش مداوم و بیان عدم کفایت کودک ، به وی انتقال می دهند . برخی از افرادی که برای درمان عقده حقارت به مراکز مشاوره مراجعه می کنند ، حتی به یاد نمی آورند از چند سالگی دچار این احساسات منفی شده اند ، فقط می دانند والدین آنها دست یافتن به هر چیزی را برای کودک سخت و دشوار می دانستند و او تنها احساس عجز و درماندگی را در مقابله با مسائل مختلف تجربه نموده است .  

2-    باور های غلط : وقتی افراد در زندگی ارزش را در قدرت ، ثروت و برخورداری از توانایی های خاص بدانند و تمام زندگی را در تلاش برای رسیدن به این اهداف بگذرانند ، به صورت نا خود آگاه در زمان هایی که دچار شکست می شوند و یا نمی توانند به خواسته خود به شکل کامل دست یابند ، دچار عقده حقارت می شوند .

3-     از دست دادن عزیزان : وقتی فردی والدین و یا همسر خود را از دست می دهند ، دچار احساسات مختلفی می شود که یکی از آنها حس عدم کفایت و ضعف می باشد . یکی از موضوعاتی که اصلاح آن را مشاوران طلاق برای افرادی که از همسر خود جدا شده اند ضروری می دانند ، تقویت مجدد اعتماد به نفس و مقابله با احساس عقب ماندگی و ضعف این افراد در زندگی می باشد .

4-    گناه : گناه معمولا از باور های اعتقادی ، فرهنگی  و ذهنی شکل می گیرد . وقتی فردی از نظر خود دچار گناه می شود ، احساس حقارتی به شکل نا خود آگاه فرد را در بر می گیرد که فرد گناهکار تلاش می کند تا آن را با ظاهر سازی پوشش داده و این ضعف روانی خود را از دیگران پنهان نماید .

عقده حقارت چه آسیب هایی ایجاد می کند ؟

پرخاشگری : از شایع ترین آسیبی که وجود عقده حقارت به افراد وارد می کند ، پرخاشگری می باشد . افرادی که خود را از دیگران کنتر می بینند و احساس می کنند نمی توانند به موفقیت های دیگران دست یابند ، به جای تلاش برای رسیدن به خواسته های خود ، دیگران و محیط را عامل شکست دانسته و دست به پرخاشگری می زنند تا به شکلی با عامل شکست خود مبارزه کنند . در بسیاری از خشونت های خانگی که افراد با مشاور ازدواج تلفنی صحبت می کنند ، اثرات وجود عقده حقارت در یکی از زوجین برای بروز پرخاشگری وی دیده می شود .  

افسردگی : عدم اعتماد به نفس و خود باوری یکی از مواردی می باشد که افراد را دچار افسردگی می کند . این افراد همواره در حال حسادت و حسرت زندگی دیگران را خوردن هستند و احساس نا امیدی آنها را دچار سرخوردگی از همه چیز و همه کس می کند . این افراد در اثر شدن ناتوانی در بهبود شرایط و نا امیدی مستعد ابتلا به افسردگی حاد هستند .

انزوا : افرادی که عقده حقارت دارند به دلیل دیدگاه منفی که به خود دارند معمولا تمایل ندارند در جمع نیز حضور پیدا کنند زیرا تصور می کنند تمامی اطرافیان آنها نیز از مشکل وی مطلع می شوند و مورد تمسخر قرار می گیرند ، از این رو پنهان شدن از دیگران و انزوا یکی دیگر از آسیب هایی می باشد که افراد مبتلا به حقده حقارت با آن رو به رو هستند .

راه های درمان عقده حقارت

-         دست از مقایسه بر دارید : از عمده ترین دلایل بروز احساس حقارت مقایسه دائمی خود با دیگران است . از کودکی تا بزرگسالی این کار یک عمل عادی برای بسیاری از افراد محسوب می شود ، اما تا زمانی که آنها یاد نگیرند خود را در معرض مقایسه قرار ندهند ، این مشکل آنها رفع نخواهد شد . بهترین راه درمان برای افرادی که دچار عقده حقارت می باشند این است که بر روی اعمال و اهداف خود تمرکز کنند و تلاش خود را مورد ارزیابی قرار دهند .

-         اعتماد به نفس خود را افزایش دهید : تقویت اعتماد به نفس می تواند باعث کاهش و از بین رفتن عقده حقارت شود . برای ایجاد اعتماد به نفس ، نیاز است تا افراد از تکیه کردن به عوامل بیرونی دست برداشته و به توانایی های خود تکیه کنند . پذیرش خود به آن شکلی که هستیم بهترین راه برای تقویت اعتماد به نفس می باشد .

-         از افراد عقده ای دوری کنید : برخی از افراد تنها تلاش می کنند تا موفقیت های شما را کوچک جلوه دهند و ایجاد احساس حسادت در شما ، هم آرامشتان را از بین برند و هم عقده حقارت را در شما ایجاد کنند . ، بهترین راه برای مقابله با این افراد فاصله گرفتن از آنها می باشد .

نویسنده : غزاله البهشتی

تلفن : 22593216 – 22795735

آدرس : قیطریه – بلوار کاوه جنوب – نرسیده به خیابان دولت – نبش کوچه اخلاقی غربی – پلاک 29 – طبقه3